W poprzednim numerze omówiliśmy krótko historię tzw. Korony Ziemi. Konkurencją o wiele lat starszą jest kompletowanie wejść na 4-tysięczne szczyty Alp. Jak wiadomo, jedynym do tej pory Polakiem, który dorobił się takiej serii, był Jerzy Hajdukiewicz w latach 1942–80. Dobrze pamiętamy, jakie to były czasy i jakie problemy z wyjazdami na Zachód – polityczne i finansowe, sukces naszego przyjaciela musi więc być oceniany także, a nawet głównie pod tym kątem. W dniu 14 października 1999 w TV obejrzeliśmy program, w którym poznaliśmy innego naszego amatora zdobycia – użyjmy tego obrazowego określenia – korony Alp. Jest nim Andrzej Kurowski z Warszawy, który skompletował już 52 z ogółem – jak mówi – 60 czterotysięczników, z resztą zaś chce się uporać w roku 2000. Jego zamierzeniem jest poprawić rekord Hajdukiewicza, przynajmniej pod względem czasu trwania całej operacji. Problem jednak w tym, że Jurek zrealizował serię minimalną (57 szczytów), już wówczas zadowalającą tylko niektórych eksperetów, o czym pisze w "Taterniku" 2/1981 (s. 52). Pierwsza monografia 4-tysięczników Alp ukazała się w r. 1923 w opracowaniu Karla Blödiga ("Die Viertausender der Alpen"), a ostatnio wznawiana była w przeróbce Helmuta Dumlera, który z niej w końcu wyparł właściwego autora (Helmut Dumler, Willi P. Burkhardt: "Die Viertausender der Alpen", 1989). Poręczny przewodnik po 4-tysięcznikach wydał Richard Goedeke ("4000er. Die Normalwege", 1990) – przetłumaczono go na kilka języków, w tym roku na hiszpański. Obaj autorzy opisywali wejścia na ok. 60 szczytów, choć pełną listę wyniosłości tego rzędu szacowali na przeszło 150. Włosi Lorenzo Bersezio i Piero Tirone opracowali przewodnik "Scialpinismo quota 4000" (1989). Kolekcjonowanie gór tej klasy ma też wcześniejszą polską historię. "Taternik" 5–6/1931 w notatce "Czterotysięczne szczyty alpejskie" (s. 148) omawiał tę konkurencję i podał polskich rekordzistów: Adama Karpińskiego (19 szczytów z lat 1925–27) i Edwarda Janczewskiego (12 szczytów 1910–1919). Ogólną liczbę szczytów redakcja ustalała trafnie na 85 – z tego 73 w Alpach Zachodnich i 12 w Centralnych.

W kończącej się dekadzie kompletowanie 4-tysięczników objęło setki jeśli nie tysiące ludzi i problem ich faktycznej liczby nabrał szerszego znaczenia. W r. 1992 z inicjatywy Club Alpino Italiano została powołana międzynarodowa komisja, która w 1993 sporządziła szczegółowy wykaz samodzielnych szczytów tej klasy – w liczbie 82, a wraz z wybitniejszymi wierzchołkami bocznymi – 128. Selekcji dokonano według ściśle określonych kryteriów morfologicznych, lista zaś uzyskała oficjalną homologację UIAA i jest aktualnie obowiązująca. Publikowały ją z wszystkimi szczegółami czasopisma górskie. Tak więc kol. Andrzej Kurowski ma jeszcze przed sobą sporo pracy, z czego powinien być zadowolony, gdyż – jak wspomniał – góry ciągną go z wielką siłą i trudno mu usiedzieć w domu. A jeśli chodzi o rekord czasu zaliczenia całej serii, należy on – czy dziś jeszcze? – do Anglików Morana i Jenkinsa, którzy z 75 czterotysięcznikami uporali się w dniach 22 VI – 13 VIII 1993, przy czym kilku wejść dokonali trudnymi drogami, np. na Dent d'Hrens słynną północną ścianą. Od szeregu lat kolekcjonowane są też 4-tysięczniki poszczególnych krajów – drogą ankiet ustalono na przykład, że do r. 1993 pełną serię "Szwajcaria" skompletowało co najmniej 1200 osób. (jn)

W naszym pięknym sporcie tyle się obecnie na świecie dzieje, że nawet pobieżny przegląd nie jest już możliwy. Baskijka Josune Bereciartu jest pierwszą kobietą, która przeszła 3 drogi o trudności 8c. Wśród 9 pań, które mają w dorobku drogi 8b+ tabele wymieniają też Iwonę Gronkiewicz – na drodze o wdzięcznej nazwie "Ekspozytura Szatana"; dziewiątą jest od 16 czerwca 1999 Hiszpanka z Katalonii, Leire Agirre. Drogę o trudnościach 8b (5.13d) jako pierwsza kobieta na świecie on sight pokonała 11 kwietnia 17-letnia Amerykanka Katie Brown. Była to droga Omaha Beach w Red River Gorge – 40 m wysokości z przewieszką o wychyleniu 45°.

Sporo nowości przyniósł rok 1999 z Dolomitów. O wyczynie Catherine Destivelle pisaliśmy w poprzednim numerze. Na północnej ścianie Cima Grande di Lavaredo Kurt Astner i Kurt Brugger zrealizowali direttissimę "Iso 2000", ocenioną na 7a. Na Cima Ovest słynny Bubu (Mauro Bole) zrobił pierwsze klasyczne przejście pokonującej okapy direttissimy "Via Couzy" Desmaisona (8a+, 8b). "Wszystko wskazuje na to, że jest to dziś najcięższa droga całych Dolomitów" – pisze "Alp" 12/99. W Alpach kolejne sezony dorzucają setki wysokiej klasy nowych dróg – jak się w tym kłopotliwym bogactwie rozeznać? Na północnej ścianie Eigeru Robert i Daniela Jasperowie zrobili – rotpunkt! – nową drogę, nazwaną "Symphonie de Libert" z trudnościami sięgającymi IX stopnia (dziesiąta droga Roberta na tej pociętej drogami ścianie, trzecia z udziałem Danieli). W północnym murze Grandes Jorasses przybyły trudne solowe drogi Babanowa (na Pointe Whymper, GS 11/99) i Lafaille'a (na Pointe Croz – w monolicie hakówka A4). Przez obryw Petit Dru (ten sprzed dwóch lat) drugą drogę (6c, A3) wytyczył austro-niemiecki zespół o węgierskich nazwiskach. Wiele trudnych i całkiem pokaźnych dróg (500 m i więcej) wyszukano na ścianach wysp śródziemnomorskich, m.in. Sardynii ("Hotel Supramonte" 11 wyciągów, 8b).

Skalne szaleństwo ogarnia wszystkie góry świata. W Patagonii na wschodniej ścianie Torre Central del Paine jest już 8 dróg. Ludno było w grupie Fitz Roya (kilka nowych dróg). W Cordillera Huayhuash Carlos Buhler i Marc Price wyjaśnili zagadki zachodniej ściany Siula Grande (1000 m wspinania, duże trudności lodowe), znanej z przygody Joe Simpsona w r. 1985. W Cordillera Blanca kilka efektownych problemów rozwiązały młode zespoły słoweńskie (m.in. na Huantsan, Chacraraju). Odkrywane są coraz to nowe ściany. W Sierra di Chihuahua w Meksyku Cecilia Buil i Carlos Garcia Ayala zrobili 20-wyciągową drogę, sięgającą stopnia A4. (Zwróćmy uwagę na rosnący udział pań w ekstremalnych przejściach). W Ameryce jak zwykle wiele mówiło się o Yosemite, gdzie młody Tommy Caldwell przebiegł klasycznie słynną Salath Wall (5.13b), a Dean Potter i Hans Florine połączyli w dwie solowe łańcuchówki Half Dome i Nose – obaj w czasie krótszym niż 20 godzin. Na Alasce Jim Bridwell (55 lat!) z tow. przeszedł nową drogę na zachodnim filarze Bear's Tooth (1500 m, VII, 5.9, A3+). "Eldorado" małego Babanowa wspomnieliśmy w GS 11/99. Niezrażeni zimnem i odludziami, alpiniści ostro działali na Grenlandii, Ziemi Baffina, Antarktydzie.

W Karakorum ogromne skalne drogi meldowane są nie tylko ze znanych ścian Trango (dwa imponujące rozwiązania), Latoków, Ogre, lecz także z dotąd bezimiennych i nie pomierzonych 1000–1500-metrowych pionowych turni. W Himalajach wyróżnia się hiszpańska "Millenium Catalonian Route" na NE ścianie Thamserku (1600 m, VII-, 5+), zrealizowana 25 i 26 kwietnia w ataku non-stop. Pilnie nadrabiają swe zapóźnienia Rosjanie. W dniach 17–27 maja 1999 we czwórkę wytyczyli direttissimę północnej ściany Thalay Sagar na prawo od drogi australijskiej z r. 1998 (7b, A3, tylko 4 spity). Nie zaniedbują też Pamiru, Tien-szanu, Fańskich Gór. Do dróg na słynnej północnej ścianie Korony nową dorzucił w solowym ataku Kazach, Aleksander Ruczkin (6a, A4, odcinki trudnego lodu), wsławiony w lutym drogą "Zimnyj Wojaż" na Grand Capucin w Alpach.

Tej zimy po raz pierwszy ruszy Puchar Świata we wspinaniu po kaskadach lodowych (Ice World Cup, IWC). W czasie od 14 stycznia do 12 marca 2000 przewidziano 6 spotkań w atrakcyjnych centrach zimowych: Pitztal w Austrii, Courchevel we Francji, Cortinie d'Ampezzo, Chamonix-Mont Blanc, Kirowie w Rosji i Are w Szwecji. Jakie jeszcze nowości przyniesie nam ten niezwykły rok dwutysięczny? To okaże się już niebawem...